11 Dizide Toplam 537 Şiddet Sahnesi: Televizyonun Karanlık Yüzü

Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği (TÜKD) Antalya Şubesi’nin hazırladığı “Yerli Televizyon Dizilerinin Toplumsal Cinsiyet ve Şiddet Karnesi” raporu, televizyon dizilerindeki şiddetin boyutlarını ve toplumsal cinsiyet rolleri üzerindeki etkilerini çarpıcı verilerle ortaya koyuyor. Rapora göre, 2024 yılında popüler olan 11 dizide, izleyiciler dört haftada toplam 537 şiddet sahnesine maruz kaldı. Bu, her bölümde ortalama 12.2 şiddet sahnesi anlamına geliyor.

Şiddet Azalıyor, Ancak Fiziksel Şiddet Artıyor

Rapor, dizilerdeki genel şiddet oranında %10’luk bir azalma olduğunu, ancak fiziksel şiddetin %6 oranında arttığını gösteriyor. Psikolojik ve sözel şiddet ise hâlâ yaygın bir şekilde dizilerde yer buluyor.

Kadına Yönelik Şiddet Azaldı: Kadınlara yönelik şiddet oranı düşerken, erkeklere yönelik şiddetin önemli ölçüde arttığı gözlemlendi.
Kadınların Daha Güçlü Rolleri: Kadın karakterlerin mesleki rollerde görünürlüğü %27 oranında artarken, baskı ve şiddete başkaldıran kadın karakterlerin oranı da %18 yükseldi.
Silahlı Şiddet: Bireysel silahlanmanın ve silahlı şiddet sahnelerinin dizilerde normalleştirilmesi endişe verici boyutlara ulaştı.

Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Şiddetin Meşrulaştırılması

Raporda, kadınlara yönelik toplumsal baskıyı ve şiddeti ele alan dizi oranının %73’ten %82’ye çıktığı belirtiliyor. Bu durum, yapımcıların bu tür temalara daha fazla ağırlık verdiğini gösterse de, şiddetin ele alınış şeklinin dikkatle incelenmesi gerektiğine işaret ediyor.

Kadınların Öğrenilmiş Çaresizliği: Dizilerde kadın karakterlerin sıkça çaresiz, şiddete maruz kalan ve kurtarılmayı bekleyen figürler olarak tasvir edilmesi eleştirilmekte.
Erkek Egemenliği: Kadın karakterlerin baskılandığı sahnelerin hâlâ yaygın olması, toplumsal cinsiyet eşitliği açısından olumsuz bir tablo sunuyor.

Popüler Dizilerdeki Şiddetin Çetelesi

Araştırma, popüler dizilerdeki şiddet sahnelerinin dikkat çekici yoğunluğunu da ortaya koydu:

İlk beş sıradaki dizilerde toplam 154 şiddet sahnesi,
İkinci beş sıradaki dizilerde ise 346 şiddet sahnesi bulunuyor.

Bu veriler, şiddetin reyting kaygısıyla dizilerde sıkça kullanıldığını, ancak bu durumun toplumsal etkilerinin yeterince dikkate alınmadığını gösteriyor.

Dizilerde Şiddetin Toplum Üzerindeki Etkisi

Televizyon dizilerinin uzun soluklu yapıları, toplumsal algıyı şekillendirme gücüne sahip. Bu nedenle, dizilerde işlenen şiddet sahneleri sadece bireyler üzerinde değil, toplumun genelinde ciddi etkiler yaratabiliyor:

Şiddetin Normalleşmesi: Şiddet sahneleri, izleyici algısında şiddeti sıradanlaştırarak toplumsal kabul görmesine yol açabilir.
Cinsiyet Rolleri: Kadınların ve erkeklerin toplumsal rollerine dair kalıpların pekiştirilmesi, eşitsizliği artırabilir.
Bireysel Silahlanma: Silahlı şiddet sahnelerinin normalleştirilmesi, bireysel silahlanma oranlarının artmasına katkı sağlayabilir.

Olumlu Gelişmeler

Raporda olumlu gelişmelere de yer veriliyor:

Kadınların mesleki rollerde görünürlüğü %45’ten %64’e çıktı.
Kadın karakterlerin baskıya başkaldırdığı sahnelerde belirgin bir artış var.
Erken evlilik gibi toplumsal sorunların normalleştirilmesi azaldı.

Bu değişimler, kadın örgütlerinin ve izleyicilerin eleştirilerinin yapımcılar üzerinde etkili olmaya başladığını gösteriyor.

Medya ve Toplum: Eşitlikçi Temsiller Şart

TÜKD Antalya Başkanı Prof. Dr. Fulya Sarvan, medyadaki şiddet ve toplumsal cinsiyet temsillerinin önemine dikkat çekerek, şu çağrıyı yapıyor:

“Televizyon dizileri, toplumun değer yargılarını şekillendiren en güçlü araçlardan biridir. Yapımcıların toplumsal cinsiyet eşitliğine ve şiddeti önlemeye katkı sağlayacak içerikler üretmesi şarttır.”