Letonya’dan Sonra Şimdi de Polonya: Zorunlu Askerlik Yolda
Avrupa’da uzun süredir rafa kaldırılan zorunlu askerlik uygulaması, son yıllarda yaşanan jeopolitik gelişmelerin ardından birçok ülkede yeniden tartışma konusu haline geldi. Özellikle Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Avrupa ülkelerinin savunma politikalarını gözden geçirmesine neden oldu. Bu süreçte Polonya da askerlik sistemini yeniden yapılandırmayı gündemine aldı.
Polonya, Erkekler İçin Zorunlu Askerliği Geri Getirmeyi Planlıyor
Polonya Başbakanı Donald Tusk, geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada, erkekler için askerlik eğitimini zorunlu hale getirecek bir düzenleme üzerinde çalıştıklarını belirtti. Rusya’nın 1,3 milyon, Ukrayna’nın ise 800 bin kişilik askeri gücüne dikkat çeken Tusk, Polonya’da yaklaşık 200 bin olan asker sayısını 500 bine çıkarmayı hedeflediklerini söyledi.
Tusk, “Olası bir savaş durumunda, Polonya’daki tüm erkeklerin askeri eğitim almış olmasını ve rezerv gücümüzün tehditlere karşı yeterli olmasını istiyoruz,” diyerek planın temel gerekçesini açıkladı.
Letonya, Zorunlu Askerliği Geri Getiren İlk Ülkelerden
Polonya’nın bu adımı, özellikle Rusya’ya sınırı bulunan ülkeler arasında zorunlu askerliğe geri dönüş trendinin bir parçası olarak görülüyor. Letonya, 2006 yılında kaldırdığı zorunlu askerliği 2023’te yeniden devreye aldı. Erkekler için 11 ay süren zorunlu askerlik uygulaması başlatıldı. Kadınlar ise orduya gönüllü olarak katılabiliyor.
Letonya Başbakanı Edgars Rinkevics, Mart ayında yaptığı açıklamada, “Avrupa’daki pek çok ülke benzer adımlar atmak zorunda kalacak,” ifadelerini kullandı. Eğer Polonya da zorunlu askerliği geri getirirse, Rusya’ya kara sınırı olan tüm Avrupa ülkeleri, bu uygulamaya geçmiş olacak.
Batı Avrupa’da Uzun Süredir Askere Zorunluluk Yoktu
Batı Avrupa ülkeleri, İkinci Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş sonrası dönemde, zorunlu askerlik uygulamasını büyük oranda terk etmişti. Ancak son yıllarda Litvanya, İsveç, Ukrayna ve Letonya, güvenlik endişeleri nedeniyle bu sistemi tekrar uygulamaya koydu. Böylece Avrupa’da güvenlik stratejilerinde köklü değişimlerin yaşandığı görülüyor.
ABD’nin Tutumu ve NATO Endişeleri De Etkili
İngiltere’nin eski savunma bakanı Tobias Ellwood, Avrupa’da artan güvenlik kaygılarının nedenlerinden birinin de ABD’nin tutumundaki değişiklik olduğunu belirtiyor. Ellwood, “Trump’ın Ukrayna yerine Rusya’yla yakınlaşma sinyalleri, Avrupa’da askeri riskleri artırıyor,” dedi. Ona göre bu durum, nesilde bir kez görülen türden büyük bir savunma stratejisi değişimini zorunlu kılıyor.
Ekonomik Yük Endişesi ve Yeni Modeller
Ancak her ülke için zorunlu askerlik aynı etkiyi yaratmıyor. Carnegie Endowment for International Peace uzmanları, bu sistemin büyük bir ekonomik yük oluşturduğunu ifade ediyor. Birçok insanın kariyerine ara vermesi, barınma ve beslenme giderlerinin artması gibi unsurlar, devletler üzerinde ciddi mali baskılar yaratabiliyor.
Buna karşın, bazı ülkeler askerliği cazip hale getirmek için alternatifler sunuyor. Örneğin, Danimarka, İsveç ve Litvanya, zorunlu askerlik yapanlara maaş, mesleki eğitim ve askerlik sonrası iş olanakları sunarak sistemi dengelemeye çalışıyor. Estonya ise bilişim sektöründeki askerleri kendi uzmanlık alanlarında görevlendirerek, ordudaki hizmetin mesleki gelişimle uyumlu olmasını sağlıyor.
Kadınlar İçin Zorunlu Askerlik Genişliyor
İsveç ve Norveç, kadınlar için zorunlu askerlik uygulayan ülkeler arasında yer alıyor. Ayrıca Danimarka, 2026’dan itibaren, Letonya ise 2028’den itibaren kadınlar için de askerliği zorunlu hale getirmeyi planlıyor. Avrupa genelinde bu uygulamanın kapsamının genişlemesi bekleniyor.
Zorunlu Askerlik Avrupa’da Hâlâ Popüler Değil
Her ne kadar güvenlik endişeleri artsa da, Avrupa’da zorunlu askerliğe halk desteği sınırlı. Gallup araştırmasına göre, Avrupa Birliği vatandaşlarının sadece %32’si, ülkeleri işgal edilirse savaşmayı kabul edeceğini söylüyor. İtalya, Avusturya ve Almanya, vatandaşlarının bu konuda en isteksiz olduğu ülkeler arasında yer alıyor.
Vicdani Ret Hakkı Geniş, Ama Her Ülkede Yok
Zorunlu askerliğin uygulandığı Avrupa ülkelerinde genellikle vicdani ret hakkı tanınıyor. Ancak bu konuda istisna olan iki ülke öne çıkıyor: Türkiye ve Azerbaycan, askerlik hizmetinden kaçınmaya izin vermeyen tek Avrupa ülkeleri olarak dikkat çekiyor.
