Suudi Arabistan’da Projeler Yavaşlıyor: Veliaht Prens Ekonomide Frene Bastı

Suudi Arabistan, son sekiz yılda Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’ın liderliğinde, petrole bağımlı ekonomisini çeşitlendirmek ve uluslararası alanda öne çıkmak amacıyla devasa projelere imza attı. Ancak bu hızlı değişim, ülke üzerinde mali baskılar yaratmaya başladı ve yönetim “frene basmak” zorunda kaldı. Projelerde önceliklendirme ve yeniden düzenleme sürecine girildi.

Diriyah Gate ve Diğer Mega Projeler

Jerry Inzerillo, Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da yürütülen 65 milyar dolarlık Diriyah Gate projesinin CEO’su. Bu proje, Suudi Arabistan’ın Vizyon 2030 hedefleri doğrultusunda geliştirdiği beş mega proje arasında yer alıyor. Diriyah Gate, Suud Hanedanı‘nın köklerinin bulunduğu bölgeye yapılan büyük bir yenileme projesi olup, lüks villalar ve Michelin yıldızlı restoranlar içerecek. Proje tamamlandığında, sadece Suudi tarihini değil, aynı zamanda ülkenin turizm ve kültür sektörlerini güçlendirecek.

Ancak, bu büyük projelerin devam ettirilebilmesi için Kamu Yatırım Fonu (PIF) tarafından sağlanan finansmanın daha dikkatli bir şekilde yönlendirilmesi gerekiyor. PIF, Suudi Arabistan’ı dünyanın en büyük şantiyelerinden biri haline getirirken, uluslararası danışmanları ve müteahhitleri ülkeye çekiyor. PIF’in kontrolündeki varlıkların değeri şu anda 925 milyar dolar seviyesine ulaşmış durumda.

Petrol Gelirlerinin Azalması ve Yatırımlar

Son sekiz yıl boyunca Suudi Arabistan, petrol gelirlerine dayanan ekonomisini çeşitlendirmek için büyük yatırımlar yaptı. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası düşen petrol fiyatları, Suudi Arabistan’ın da petrol üretiminde günlük 2 milyon varillik bir kesinti yapmasına yol açtı. Bu durum, ülkenin petrol gelirlerinin azalmasına neden oldu. Aynı zamanda, 2027’de Asya Kupası, 2029’da Asya Kış Oyunları ve 2030’da Expo gibi uluslararası etkinliklere ev sahipliği yapacak olan Suudi Arabistan, bu etkinlikler için gereken altyapıyı sağlamak zorunda.

Ancak, Suudi Arabistan’ın mega projeleri hayata geçirebilmesi için mali taahhütlerini dengelemesi gerekiyor. PIF, yıllık 40 milyar dolar harcama sözü verdiği bu projelerin uzun vadede ekonomik getirilerini kanıtlamak zorunda. Özellikle, Suudi Arabistan’ın petrol dışı gelirleri artırma çabalarına rağmen, petrol dışı gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) oranı henüz istenen seviyelere ulaşmadı.

Projelerin Yeniden Düzenlenmesi

Suudi Arabistan’ın hızlı ekonomik değişim süreci, son yıllarda bazı projelerin ya küçültülmesine ya da sürelerinin uzatılmasına yol açtı. Örneğin, Neom gibi devasa projelerde danışmanlık harcamalarının %20-30 oranında azaltıldığı belirtiliyor. Suudi yönetimi, bu değişikliklerin mali baskılardan kaynaklandığını kabul ederken, bazı projelerde bütçe ve takvimlerin uyumlu hale getirilmesi gerektiğini ifade ediyor.

IMF, Suudi Arabistan’ın projeleri önceliklendirme ve yatırım harcamalarını düzenleme süreçlerini memnuniyetle karşıladığını belirtti. Ancak, IMF aynı zamanda petrol fiyatlarının düşmesi ve artan ithalat maliyetlerinin, Suudi Arabistan’ın cari dengesinde bozulmalara yol açabileceğini ifade ediyor.

Sosyal ve Kültürel Dönüşüm

Suudi Arabistan’ın son sekiz yılda yaşadığı dönüşüm sadece ekonomik alanla sınırlı değil. Prens Muhammed Bin Selman’ın liderliğinde yürütülen sosyal reformlar da ülke içindeki yaşamı büyük ölçüde değiştirdi. Kadınlara araç kullanma izni ve çalışma hakkı verilmesi, eğlence seçeneklerinin artırılması ve gençlere yönelik sosyal açılımlar bu reformların başında geliyor. Son yıllarda kadınların iş gücüne katılımı, 2030 hedeflerinin üzerine çıkarak %30 oranını geçti.

Yatırımların Getirisi ve Gelecek Beklentileri

Suudi Arabistan, 2030 vizyonu kapsamında ekonomiyi çeşitlendirme yolunda devasa yatırımlar yapıyor. Ancak, bu yatırımların sürdürülebilmesi için petrol gelirlerine olan bağımlılık henüz tam anlamıyla azaltılamadı. Suudi Arabistan’da doğrudan yabancı yatırım geçen yıl 12,3 milyar dolar olarak kaydedildi, ancak bu rakam, Veliaht Prens’in 2030 için belirlediği 100 milyar dolar hedefine ulaşmak için yeterli değil.

Ekonomiyi petrolden arındırma süreci uzun ve maliyetli bir yolculuk olarak değerlendiriliyor. Goldman Sachs’tan Farouk Soussa, Suudi Arabistan’ın petrol gelirlerine olan bağımlılığını azaltabilmek için daha fazla çeşitlilik içeren bir ekonomi yaratma çabalarının sürdüğünü belirtiyor. Ancak, yatırım hızının kesilmesi durumunda ülkenin ekonomisinin 20 yıl öncesine dönebileceği endişesi de var.

Suudi Arabistan İçin Zorlu Bir Denge Arayışı

Suudi Arabistan, Vizyon 2030 hedeflerine ulaşmak için devasa projelerle yoluna devam ederken, mali baskılar ve petrol gelirlerindeki dalgalanmalar, yönetimi daha dikkatli bir ekonomik planlama yapmaya zorluyor. Neom gibi projeler hız keserken, Riyad yönetimi, hem iç hem de dış yatırımcıların güvenini kazanmak için mali disiplin ve proje yönetiminde denge sağlamaya çalışıyor. Ancak, Suudi Arabistan’ın bu dönüşüm sürecini başarıyla tamamlayabilmesi için sadece petrol gelirlerine güvenmenin yeterli olmadığı açıkça görülüyor.