Merkez Bankası’ndan Kredi Kartı Analizi: Borçlanma İddiaları Yanıltıcı Olabilir
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), kredi kartı kullanımında yaşanan artışın altında yatan gerçek sebepleri ele alan dikkat çekici bir blog yazısı yayımladı. Yazıda, kredi kartı kullanımındaki artışın sadece borçlanma ihtiyaçlarından kaynaklanmadığı, aynı zamanda harcama alışkanlıklarında ve ödeme tercihlerinde meydana gelen değişimlerin bu artışta büyük rol oynadığı belirtildi.
Borçlanma İhtiyacıyla Değil, Harcama Alışkanlıklarıyla İlgili
TCMB’nin “Merkezin Güncesi” adlı blog sayfasında, Başdanışman Halil İbrahim Aydın, TCMB Müdürü Mehmet Salman Çolak ve Ekonomist Yavuz Yalçın’ın kaleme aldığı yazıda, kartlı harcamalardaki artışın sadece borçlanma talebi ile açıklanmasının yanıltıcı olabileceği vurgulandı. Dijital kanalların yaygınlaşması, temassız ödeme teknolojilerinin gelişmesi ve enflasyonun nakit taşıma maliyetlerini artırması gibi faktörlerin de kart kullanımında önemli bir rol oynadığı açıklandı.
Yazıda, kredi kartı ve banka kartı kullanımı üzerine yapılan detaylı analizlerde, kartlı harcamaların reel olarak belirgin bir şekilde yükseldiği ve bu artışın büyük ölçüde nakit yerine kart kullanımına yönelimden kaynaklandığı ifade edildi. Türkiye’de yaklaşık 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısı ve 125 milyon kredi kartı bulunurken, kartlı harcamaların toplam hacminin 12,8 trilyon Türk lirasına ulaştığı belirtildi.
Kartlı Harcamalar, Kredi Kartı Kullanımından Daha Fazla Artış Gösterdi
Kart kullanımındaki artışın borçlanma ihtiyacının artmasıyla değil, harcama davranışlarındaki değişikliklerle bağlantılı olduğu ortaya kondu. Banka kartı ile yapılan harcamaların kredi kartına göre daha hızlı bir reel artış gösterdiği vurgulandı. Örneğin, banka kartı ile yapılan harcamalar son 8 yılda 3 kat artarken, kredi kartı ile yapılan harcamalar ise aynı dönemde sadece 2 kat arttı.
Temassız Ödeme Teknolojileri Yaygınlaşıyor
Yazıda ayrıca, Covid-19 pandemisi sonrasında kredi kartı ile yapılan işlem adedinin büyük bir artış gösterdiği, 2024 yılı itibarıyla yıllık 10 milyar işlem adedine yaklaşıldığı belirtildi. Temassız ödeme tercihlerinin hızla yaygınlaştığına dikkat çekilen yazıda, 2015 yılında ayda yalnızca 2 milyon olan temassız ödeme işlem sayısının, günümüzde aylık 1 milyarın üzerine çıktığı belirtildi.
Hanehalkı Harcamalarında Kredi Kartlarının Rolü
Türkiye ekonomisinde hanehalkı harcamalarının en büyük kalemi olan tüketim harcamalarında kart kullanımının giderek daha fazla tercih edildiği ve bu durumun kartlı harcamalarda artışa neden olduğu belirtildi. Kredi kartı kullanımının büyük bir kısmının taksitsiz harcamalardan oluştuğu ve nakit avans kullanımının toplam kartlı harcamalar içerisinde düşük bir paya sahip olduğu açıklandı. Bu veriler, kredi kartlarının borçlanma aracı olarak kullanılma eğiliminin düşük olduğunu gösteriyor.
Geleneksel Yorumlar Yanıltıcı Olabilir
Özetle, Merkez Bankası’nın analizinde, kart kullanımındaki artışın çoğunlukla borçlanma ihtiyaçlarından bağımsız olduğu, bunun yerine ödeme tercihlerinde yaşanan bir değişikliği yansıttığı belirtildi. Bu nedenle, sadece kredi kartı kullanımına dayalı çıkarımlar yapmanın yanıltıcı olabileceği ve ekonomik analizlerde bu davranış değişikliklerinin göz önünde bulundurulması gerektiği vurgulandı.
Merkez Bankası, politika yapıcılar ve analistler için bu gelişmelerin, ekonomideki talep koşullarını ve hanehalkı borçlanma seviyelerini değerlendirirken önemli bir parametre olduğuna dikkat çekti.
