BBC Türkçe Sordu: Beş Ekonomiste Göre Türkiye Ekonomisine Yön Veren Beş Gelişme

2024 yılı, dünya genelinde seçimler, savaşlar ve ekonomik türbülanslarla dikkat çekti. Türkiye ekonomisi ise bu yıl yaşanan yerel ve uluslararası gelişmelerden derin şekilde etkilendi. BBC Türkçe, bu süreçte beş ekonomiste 2024’te Türkiye ekonomisine yön veren en önemli olayları ve bunların günlük yaşam üzerindeki etkilerini değerlendirmelerini istedi. İşte bu kapsamda alınan yanıtlar:

1. Yüksek Faiz ve 2025’e Uzanan Ekonomik Etkiler

Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, 2024’teki en kritik ekonomik olayın, 21 Mart’ta politika faizinin %50’ye çıkarılması olduğunu belirtti.

Kozanoğlu’nun açıklamalarına göre:

Faiz Artışı ve Yerel Seçimlerin Etkisi: 31 Mart yerel seçimleri öncesi dövizde sıçrama beklentisi nedeniyle TL’den yoğun bir kaçış yaşandı. Bu eğilimin bir kriz yaratmaması için politika faizi sert bir şekilde artırıldı.
Sıcak Para Girişi: Bu faiz artışı, döviz girişini artırarak kur artışlarının enflasyonun altında seyretmesini sağladı.
Ekonomik Bedeli: Yüksek faiz, ticari ve bireysel kredi maliyetlerini artırarak ekonomik durgunluğa yol açtı ve işsizliği artırma riskini beraberinde getirdi.

Kozanoğlu, sıkı para politikasının ekonomiyi yavaşlattığını, yatırımları durdurduğunu ve 2025’te Türkiye’nin stagflasyon (enflasyon ve durgunluk) riskiyle karşı karşıya kalabileceğini vurguladı.

2. Suriye’nin Yeniden İnşası ve Türkiye Ekonomisine Yansımaları

Cambridge Üniversitesi Ekonomi Bölümü Doç. Dr. Özge Öner, 2024’te savaş ekonomisinin öne çıktığını belirtti ve özellikle Suriye’de yaşanan gelişmelerin Türkiye üzerindeki etkilerine dikkat çekti.

Suriye’deki Gelişmeler: 2024’te HTŞ liderliğindeki grupların Suriye’nin kontrolünü ele geçirmesi, yılın en önemli olaylarından biri oldu.
Suriyeli Göçmenler: Türkiye’de yaşayan milyonlarca Suriyelinin büyük kısmının Türkiye’ye kök saldığına işaret eden Öner, geri dönüş oranlarının sınırlı kalacağını öngördü.
Ekonomik ve Sosyal Zorluklar: Türkiye’nin, düşük vasıflı Suriyeli iş gücünü etkin bir şekilde entegre etmesi ve eğitim çağındaki Suriyeli gençlere yönelik uyum politikaları geliştirmesi gerektiğini ifade etti.

Türkiye, Suriye’nin yeniden inşasında coğrafi yakınlığı nedeniyle önemli bir rol oynayabilir. Ancak bu süreç sadece ekonomik fırsatlardan ibaret değil; çok katmanlı ve uzun vadeli bir çaba gerektiriyor.

3. Asgari Ücret Artışı ve Gelir Dağılımına Etkisi

Greenwich Üniversitesi Ekonomi Bölümü Doç. Dr. Cem Oyvat, 2024’te asgari ücrete yapılan düzenlemelerin gelir dağılımını en çok etkileyen faktör olduğunu belirtti.

Ocak 2024 Zammı: Ocak ayında asgari ücret %49 artırıldı ve açlık sınırının üzerine çıktı. Ancak Nisan ayından itibaren ücretler tekrar açlık sınırının altına indi.
Temmuz Zammının İptali: İktidarın, yerel seçim baskısının ardından Temmuz zammını atlaması, düşük gelir gruplarının satın alma gücünü daha da düşürdü.
Gelir Dağılımı: Oyvat, asgari ücret artışlarının milli gelirde ücretlilerin payını artırmada önemli bir rol oynadığını, ancak enflasyon karşısında bu kazanımların sürdürülemediğini vurguladı.

4. İklim Krizi ve Ekonomik Yansımalar

Kanada McMaster Üniversitesi Öğretim Görevlisi Ali Rıza Güngen, 2024’teki en önemli küresel ekonomik olayın, BM COP29 İklim Zirvesi’nin başarısızlığı olduğunu ifade etti.

Yetersiz Taahhütler: Kasım ayında Azerbaycan’da yapılan zirvede, karbon salımı ve yeşil yatırım hedeflerinde ilerleme sağlanamadı.
Küresel Sonuçlar: İklim kriziyle mücadelede küresel bir başarısızlık yaşandı. Güngen, bunun su kıtlığı ve bazı gıdaların erişilemez hale gelmesi gibi etkilerle 2030’larda Türkiye dahil birçok ülkeyi vuracağını belirtti.

5. Küresel İnsan Hareketliliği ve Potansiyel Büyüme

TSKB Başekonomisti Dr. Burcu Ünüvar, 2024’teki en önemli ekonomik trendin, küresel insan hareketliliğinin artışı ve ülkelerin potansiyel büyümesinin gerilemesi olduğunu söyledi.

Göçmenlerin Rolü: BM’ye göre, göçmenlerin 2020-2022 arasında ana vatanlarına gönderdiği para, gelişmekte olan ülkelerin çekebildiği doğrudan yabancı sermayeden daha fazlaydı.
Beşeri Sermaye: Ünüvar, nitelikli iş gücü ve sosyal sermayeye yatırımın, gelecekte ekonomik rekabetin belirleyici unsuru olacağını vurguladı.