Altın Sektöründe Kriz: 50 Ton Kaçak Nasıl Engellenir?
Türkiye’deki altın ithalatına uygulanan kota, kaçak altın girişlerini artırarak sektörde ciddi sorunlara yol açtı. Yıllık 50 tona ulaştığı belirtilen kaçak altın miktarı, hem sektöre maliyet yükü getiriyor hem de cari açık üzerinde olumsuz etkiler yaratıyor.
Kaçak Altın Sorunu ve Kota Uygulaması
2023 yılında işlenmemiş altın ithalatına aylık 12 ton kota getirilmesi, cari dengeyi koruma amacı taşıyordu. Ancak bu kota, uluslararası piyasa ile kilogram başına 5 bin dolara varan fiyat farklarının oluşmasına yol açtı. Bu fark, kaçak altın girişlerini cazip hale getirdi.
Ticaret Bakanlığı verilerine göre, 2024 yılının ilk 10 ayında 2,5 milyar TL değerinde kaçak altın yakalandı. Bu rakam, son 10 yılın toplamından fazla. Ancak yakalamalar, kaçak girişlerin yalnızca %10’unu oluşturuyor.
İstanbul Kuyumcular Odası Başkanı Mustafa Atayık: “Yıllık altın ihtiyacımız 250-300 ton civarında. Resmi ithalat miktarıyla kaçak altın arasındaki fark, piyasada büyük bir tahribata yol açıyor.”
Kaçak Altının Ekonomik ve Sektörel Etkileri
- Ayar ve Menşe Sorunları: Kaçak altının ayar ve menşe belirsizlikleri, düşük kaliteli altınların piyasada dolaşımına yol açıyor. Bu durum, altının yeniden rafine edilmesini gerektiriyor ve üretim maliyetlerini artırıyor.
- Maliyet Baskısı: Uluslararası piyasa ile kilogram başına oluşan fiyat farkı, üretici ve ihracatçılar için hammadde maliyetlerini yükseltiyor.
- Tüketici Zararları: Arz talep dengesizliği nedeniyle vatandaşlar, Cumhuriyet altını gibi ürünleri piyasa değerinin üzerinde fiyatlarla satın almak zorunda kalıyor.
Altın ve Para Piyasaları Uzmanı Mehmet Ali Yıldırımtürk: “Bugün bir Ata Lira’nın fiyatı 19.500 TL olması gerekirken 20.500 TL’ye satılıyor. Aradaki fark kaçakçılara gidiyor.”
Yetersiz Caydırıcılık: Müsadere Eksikliği
Kaçakçılıkla mücadelede müsadere usulünün uygulanmaması, caydırıcılığın önüne geçiyor. Yakalanan kaçakçılara yalnızca 3-25 bin TL arasında idari para cezası kesiliyor. Bu cezaların düşük olması, kaçakçılığı daha cazip hale getiriyor.
Yıldırımtürk: “Kaçak altın yakalanıyor ama sonrasında ne olduğu bilinmiyor. Kimin ne kadar ithalat yaptığı açıklanmalı, şeffaf bir liste yayınlanmalı.”
Kaçak Altın Ekonomiye Zarar Veriyor
- Halkın Ödediği Bedel: Kaçakçılık nedeniyle fiyat farkları tüketicilere yansıyor ve halk yüksek fiyatlarla karşılaşıyor.
- Sektör Kaybı: Kaçakçılık, hem yerel üreticilere hem de devlete büyük maliyetler getiriyor. Kaçak altının yıllık 44 tona ulaşması, 4 milyar dolarlık ekonomik kayıp anlamına geliyor.
Çözüm Önerileri
- Kota Uygulamasının Gözden Geçirilmesi: Kota, üretici ve ihracatçılar için daha uygulanabilir hale getirilmelidir.
- Caydırıcı Cezalar: Müsadere uygulaması artırılmalı ve kaçakçılıkla mücadelede daha sert önlemler alınmalıdır.
- Şeffaflık: İthalat verileri kamuoyuyla paylaşılmalı, kimin ne kadar altın ithal ettiği açıklanmalıdır.
