Radyoaktif Atıklar Çatal-Bıçak Oluyor: Fransa’nın Yeni Projesi
Fransa, nükleer santrallerin kapanmasının ardından ortaya çıkan radyoaktif atıkların geri dönüşümü konusunda yeni bir adım atmaya hazırlanıyor. Fransız enerji devi EDF, kapatılan Fessenheim nükleer santrali sonrası kalan malzemeleri çatal-kaşık takımları, tencere ve kapı kolları gibi günlük kullanıma yönelik ürünlere dönüştürme planlarıyla gündemde. Ancak bu süreç, halk sağlığı açısından büyük tartışmaları da beraberinde getiriyor.
Düşük Seviyeli Radyoaktif Malzemelerin Geri Dönüşümü
Fransız enerji şirketi EDF, yalnızca “çok düşük seviyeli radyoaktif” metallerin geri dönüştürüleceğini vurguluyor. Bu metaller, dökme demir veya çelik gibi malzemelere dönüştürülerek günlük yaşamda kullanılan ürünlerde yer alacak. Daha yüksek seviyeli radyoaktif malzemeler ise nükleer atık işleme tesislerinde muhafaza edilecek. EDF’nin Fessenheim tesisinin eski müdürü Laurent Jarry, bu geri dönüşüm süreci sayesinde 40 yıl içinde 500.000 ton düşük seviyeli radyoaktif metalin işlenebileceğini ifade etti.
Halk Sağlığı Tartışmaları
Bu planlar, özellikle nükleer karşıtı aktivistlerin yoğun tepkisine neden oldu. Aktivistler, düşük seviyeli dahi olsa radyoaktif maddelere maruz kalmanın insan sağlığı için büyük riskler taşıdığına dikkat çekiyor. Radyoaktiviteye maruziyetin güvenli bir eşiği olmadığını belirten kampanyacılar, her türlü dozun kanser riskini artırabileceği uyarısında bulunuyor. Bu nedenle, Fransa’da bu geri dönüşüm sürecinin hayata geçmesi için halk sağlığı yasalarının değiştirilmesi gerekecek.
Yasal Değişiklik Gerekli
Fransız yasaları, 2022 yılına kadar bir nükleer tesisin tüm atıklarını radyoaktif olarak kabul ediyordu. Ancak, Şubat 2022’de yayınlanan bir bakanlık kararnamesi, düşük seviyeli radyoaktif atıkların belirli şartlar altında geri dönüştürülmesine izin verdi. Fransız Nükleer Güvenlik Kurumu (ASN) başlangıçta bu fikre karşı çıkmıştı, çünkü radyoaktif maddelerin yanlışlıkla halkla temas edebileceğinden endişe duyuyordu. Ancak, 2021 yılında Criirad tarafından yapılan bir araştırma, geri dönüştürülen ürünlerde az da olsa radyoaktivite kalabileceğini ortaya koydu.
Avrupa’daki Uygulamalar
Fransa, bu konuda adım atarken yalnız değil. İsveç, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri, radyoaktif metallerin geri dönüştürülmesi konusunda benzer teknikler kullanıyor. Bu ülkelerde düşük seviyeli radyoaktif metaller, önce radyoaktivitelerinden temizleniyor, ardından külçe haline getirilerek tekrar kullanıma sunuluyor. Ancak Fransa’daki uygulama, halk sağlığı yasalarının değiştirilmesi gerekliliği nedeniyle hala tartışma konusu.
Halkın Oylama Süreci
Fransa’da halk, Şubat 2025’e kadar bu projeyle ilgili karar verme sürecine dahil olacak. Bu oylama, projenin hayata geçip geçmeyeceğini belirleyecek. Ancak halk arasında projeye karşı oluşan direnç oldukça fazla. Nükleer karşıtı kampanyacılar, projenin sağlık risklerine dikkat çekerek oylamada hayır oyu verilmesi için kampanyalar yürütüyor.
