Jimmy Carter: Watergate’in Gölgesinde Oval Ofis’e Oturan ‘Sıradan Bir Çiftçi’
100 yaşında hayatını kaybeden ABD’nin 39. Başkanı Jimmy Carter, Amerikan siyasetinde dürüstlüğü ve sade yaşamıyla hatırlanan bir lider olarak tarihe geçti. Watergate skandalının yarattığı derin güvensizlik ortamında, Carter’ın “Amerikan halkına asla yalan söylemeyeceğim” sözü, ülkeye moral veren bir vaat olmuştu. Ancak başkanlığı, İran rehine krizi ve ekonomik durgunluk gibi zorluklarla sarsıldı. Başkanlık sonrası dönemde insan hakları, barış ve çevre için yaptığı çalışmalar ona Nobel Barış Ödülü kazandırdı.
Mütevazı Bir Başlangıç: Fıstık Çiftliğinden Beyaz Saray’a
1924 yılında, Georgia eyaletinde fıstık çiftçiliği yapan bir ailenin çocuğu olarak doğan Carter, gençlik yıllarında lise basketbol takımında yıldız bir oyuncuydu. ABD Donanması’nda denizaltı subayı olarak görev yaptıktan sonra, babasının vefatı üzerine aile çiftliğini devralmak için memleketine döndü. 1970 yılında Georgia Valisi seçilerek siyaset sahnesine adım attı. Vali olarak ırkçılığa karşı verdiği mücadeleyle dikkat çeken Carter, Martin Luther King’in babasıyla aynı safta yer aldı ve açılış konuşmasında, “Irk ayrımcılığının zamanı geçmiştir.” diyerek dönemin cesur bir mesajını verdi.
Oval Ofis Yolu: Watergate’in Gölgesinde Dürüst Bir Çiftçi
1976 seçimlerinde, dönemin başkanı Gerald Ford’a karşı Demokrat Parti’den adaylığını koyan Carter, kendini “basit bir yer fıstığı üreticisi” olarak tanıttı. Watergate skandalının ardından halkın profesyonel siyasetçilere duyduğu güvensizliği lehine çevirdi. Düşük bir başlangıç anket oranıyla yola çıkan Carter, kampanya sürecinde halkın desteğini kazanarak başkanlık seçimlerini kazandı.
Başkanlık Dönemi: İklim, Barış ve Krizlerin Gölgesi
Carter, Oval Ofis’e adım atar atmaz Vietnam Savaşı’ndan kaçan yüz binlerce kişiyi affetti. Bu karar, özellikle Cumhuriyetçilerden yoğun eleştiri aldı. Ancak Carter, kararı hayatının en zor siyasi hamlesi olarak nitelendirdi.
Başkanlığı sırasında, iklim değişikliğiyle mücadeleye öncelik veren ilk ABD Başkanı oldu. Beyaz Saray’ın çatısına güneş panelleri yerleştirip enerji tasarrufu için kaloriferleri kısmak gibi sembolik adımlar attı. Alaska’da milyonlarca dönümlük arazinin korunmasını sağlayan yasalar çıkardı. Ancak bu reformların bir kısmı, halefi Ronald Reagan döneminde geri alındı.
Uluslararası Başarı ve Zorluklar
Carter, Orta Doğu’da barış için önemli bir başarı elde etti. 1978 yılında Camp David Anlaşmaları ile Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin’i bir araya getirdi. Bu anlaşma, bir Arap ülkesinin İsrail’i tanıdığı ilk diplomatik başarı olarak tarihe geçti.
Ancak bu başarı, İran rehine krizi ve Sovyetler Birliği’nin Afganistan müdahalesi gibi sorunlarla gölgelendi. 1979’da İran’da gerçekleşen devrim, 52 Amerikalının Tahran’daki elçilikte rehine alınmasına yol açtı. Kurtarma operasyonu başarısız oldu ve 8 Amerikan askeri hayatını kaybetti. Bu kriz, Carter’ın 1980 seçimlerinde Ronald Reagan’a yenilmesinin en büyük nedenlerinden biri oldu.
Başkanlık Sonrası: Barış ve İnsan Haklarına Adanmış Bir Yaşam
Carter, başkanlığı bıraktıktan sonra barış, insan hakları ve çevre alanlarında yoğun bir şekilde çalıştı. Carter Başkanlık Merkezi’ni kurarak uluslararası krizlerde arabuluculuk yaptı. Bu çalışmalarından dolayı, 2002 yılında Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Carter, bu ödülü başkanlık sonrası çalışmaları nedeniyle kazanan tek ABD Başkanı oldu.
2007’de Nelson Mandela ile birlikte barış ve insan hakları için çalışan The Elders adlı küresel liderler grubunun kurucuları arasında yer aldı.
Mütevazı Yaşam Tarzı
Jimmy Carter, siyaseti bıraktıktan sonra, memleketi Georgia’daki küçük evine döndü. Oval Ofis’teki zamanını paraya çevirmeyi reddetti ve mütevazı bir yaşam sürdü. “Zengin olmak gibi bir hırsım hiç olmadı” diyen Carter, eşi Rosalynn ile birlikte 167 bin dolarlık iki yatak odalı evinde yaşamaya devam etti. Ayrıca, Habitat for Humanity ile gönüllü inşaat işçisi olarak çalıştı ve binlerce evin inşasına katkıda bulundu.
Son Yılları ve Mirası
2023 yılında hayat arkadaşı Rosalynn Carter’ı kaybeden Jimmy Carter, eşinin cenazesinde onun her başarısında eşit bir ortak olduğunu söyledi. 100. yaşını kutlayan Carter, mütevazı yaşamıyla ve Amerikan siyasetine kattığı etik değerlerle hatırlanacak.
