İngiltere, Chagos Adaları’nın Egemenliğini Mauritius’a Verecek
İngiltere, Hint Okyanusu’nda yarım yüzyıldan fazla bir süre sonra uzak ama stratejik açıdan önemli bir ada kümesinin egemenliğinden vazgeçtiğini duyurdu.
Yıllar süren müzakerelerin ardından varılan anlaşmayla İngiltere, Chagos Adaları’nı tarihi bir hamleyle Mauritius’a devredecek.
Bunların arasında, ABD hükümetinin donanma gemileri ve uzun menzilli bombardıman uçakları için askeri üs olarak kullandığı Diego Garcia tropikal mercan adası da yer alıyor.
İngiltere ve Mauritius Başbakanlarının ortak açıklamasıyla yapılan duyuru, iki ülke arasında onlarca yıldır süren ve çoğu zaman gerginlik yaratan müzakerelere son veriyor.
ABD-İngiltere üssü Diego Garcia’da kalmaya devam edecek. Bu durum, Batılı ülkeler, Hindistan ve Çin arasında bölgede artan jeopolitik rekabetin yaşandığı bir dönemde anlaşmanın ilerlemesini sağlayacak önemli bir etken.
Anlaşmanın henüz nihai hale getirilmesi bekleniyor ancak her iki taraf da anlaşmayı mümkün olan en kısa sürede tamamlama sözü verdi.
İngiltere Başbakanı Keir Starmer ve Mauritius Başbakanı Pravind Jugnauth’un açıklamasında, “Bu, ilişkimizde çığır açan bir an ve anlaşmazlıkların barışçıl çözümüne ve hukukun üstünlüğüne olan kalıcı bağlılığımızın bir göstergesidir” ifadeleri yer aldı.
Liderler ayrıca, “bölgesel ve küresel güvenlikte hayati bir rol oynayan Diego Garcia’daki mevcut üssün uzun vadeli, güvenli ve etkili bir şekilde faaliyet göstermesini sağlama” konusunda kararlı olduklarını belirttiler.
Anlaşma ayrıca “geçmişteki yanlışları ele alacak ve her iki tarafın Chagosluların refahını destekleme konusundaki kararlılığını ortaya koyacak”.
İngiltere, Mauritius’a yıllık ödemeler ve altyapı yatırımlarını da içeren bir mali destek paketi sağlayacak.
Mauritius ayrıca Chagos Adaları’nda da yeniden yerleşim programı başlatabilecek, ancak Diego Garcia’da bu mümkün olmayacak.
İngiltere, askeri üssün burada 99 yıllık “başlangıç dönemi” boyunca faaliyet göstermesini sağlayacak.
ABD Başkanı Joe Biden, “tarihi anlaşmayı” memnuniyetle karşılayarak, bunun “ülkelerin diplomasi ve ortaklık yoluyla uzun süredir devam eden tarihi zorlukların üstesinden gelerek barışçıl ve karşılıklı olarak faydalı sonuçlara ulaşabileceğinin açık bir göstergesi” olduğunu söyledi.
Ulusal, bölgesel ve küresel güvenlikte hayati rol oynayan önemli bir askeri üssün geleceğini güvence altına aldığını söyledi.
Ancak İngiltere’de yaşayan ikinci kuşak Chagossian Frankie Bontemps, BBC’ye yaptığı açıklamada, Chagossianların müzakerelere “asla dahil edilmemesi” nedeniyle bu haber karşısında “ihanete uğradığını” ve “öfkelendiğini” söyledi.
“Kendi geleceğimizi ve vatanımızın geleceğini belirlemede güçsüz ve sessiz kalıyoruz” diyen Çagosyalıların anlaşmanın hazırlanmasına tam olarak dahil edilmesi çağrısında bulundu.
Son yıllarda İngiltere, Britanya Hint Okyanusu Toprakları olarak adlandırdığı topraklar üzerindeki iddiası nedeniyle artan bir diplomatik izolasyonla karşı karşıya kalıyor. Birleşmiş Milletler’in en üst mahkemesi ve genel kurulu da dahil olmak üzere çeşitli organları, Mauritius’un tarafını tutuyor ve İngiltere’nin bazıları tarafından “Afrika’daki son kolonisi” olarak adlandırılan toprakları teslim etmesini talep ediyor.
Mauritius hükümeti uzun zamandır, 1968 yılında İngiltere’den bağımsızlığını elde etmek karşılığında Chagos Adaları’nı yasadışı bir şekilde vermeye zorlandığını savunuyor.
O dönemde İngiliz hükümeti ABD ile gizli bir anlaşma yaparak, adanın en büyük mercan adası olan Diego Garcia’yı askeri üs olarak kullanılmak üzere ABD’ye kiralamayı kabul etmişti.
İngiltere daha sonra tüm takımadalardan 1.000’den fazla adalıyı zorla çıkardığı için özür diledi ve stratejik amaçlar için artık ihtiyaç duyulmadığında adaları Mauritius’a devredeceğine söz verdi.
Ancak yakın zamana kadar İngiltere, Mauritius’un adalar üzerinde meşru bir iddiası olmadığı konusunda ısrar ediyordu.
Onlarca yıldır küçük ada ülkesi Mauritius bu konuda ciddi bir uluslararası destek elde etmek için çabaladı.
1960’ların sonu ve 1970’lerin başında evlerini terk etmek zorunda kalan bir avuç Chagos adası sakini, İngiliz hükümetini defalarca mahkemeye verdi .
Ancak uluslararası kamuoyunun değişmeye başlaması ancak yakın zamanda gerçekleşti.
Afrika ülkeleri bu konuda tek sesle konuşmaya başladı ve İngiltere’ye sömürgecilik karşıtı mücadele konusunda baskı yapmaya başladılar.
Brexit sonrasında birçok Avrupa ülkesi, uluslararası platformlarda İngiltere’nin tutumunu destekleme konusunda isteksiz davrandı.
Mauritius hükümeti, İngiltere hükümetini sözlü tehditlerle suçlayarak saldırıya geçti .
Ve Mauritiuslular giderek daha karmaşık bir kampanya yürütmeye başladılar; BM’de, mahkemelerde ve medyada, hatta İngiliz izni olmadan takımadalara bir bayrak bile diktiler .
Perşembe günkü anlaşmayı getiren müzakereler önceki İngiltere hükümeti döneminde başlamıştı.
Ancak bu atılımın zamanlaması, uluslararası ilişkilerde, özellikle Ukrayna konusunda artan bir aciliyet duygusunu yansıtıyor. İngiltere, Chagos sorununu, özellikle Afrika ülkelerinden daha fazla küresel destek kazanmanın önünde bir engel olarak ortadan kaldırmak istiyor ve Trump’ın ikinci kez başkan olma ihtimali de var.
Chagos adalıların bir kısmı (bazıları Mauritius ve Seyşeller’de, diğerleri ise Sussex’teki Crawley’de yaşıyor) kendi vatanlarının kaderi konusunda tek ses halinde konuşmuyorlar.
Kimisi izole adalara dönüp yaşamaya kararlı, kimisi İngiltere’deki haklarına ve statülerine daha fazla odaklanıyor, kimisi ise Chagos Takımadaları’nın statüsünün yabancılar tarafından çözülmemesi gerektiğini savunuyor.
Birleşik Krallık’ta, ardışık Muhafazakar ve İşçi Partili başbakanlar aynı genel hedef doğrultusunda çalışsalar da, bazı seslerin tepki göstermesi beklenebilir.
Muhafazakar Parti liderlik adayı Tom Tugendhat, anlaşmanın “İngiltere’nin çıkarlarına aykırı olarak müzakere edildiğini” ve önceki Muhafazakar Parti hükümeti döneminde böyle görüşmelerin başlamasının “utanç verici” olduğunu savundu.
Bunu “güvenliğimizi tehlikeye atan ve müttefiklerimizi savunmasız bırakan utanç verici bir geri çekilme” olarak niteledi, eski Dışişleri Bakanı James Cleverly ise bunu “zayıf” bir anlaşma olarak niteledi.
Ama bu anın tarihi önemi konusunda hiçbir şüphe olamaz.
Birleşik Krallık, neredeyse tüm geniş küresel imparatorluğunun kontrolünü bıraktıktan yarım yüzyıl veya daha fazla bir süre sonra, en son parçalardan birini teslim etmeyi nihayet kabul etti. Bunu belki isteksizce yaptı, ama aynı zamanda barışçıl ve yasal olarak yaptı.
Geriye kalan Britanya denizaşırı toprakları şunlardır: Anguilla, Bermuda, Britanya Antarktika Toprakları, Britanya Virjin Adaları, Cayman Adaları, Falkland Adaları, Cebelitarık, Montserrat, Pitcairn, Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha, Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları, Turks ve Caicos Adaları. Ayrıca Kıbrıs’ta Britanya yargı yetkisi altında iki egemen üs bölgesi bulunmaktadır.
