Deprem Fırtınasının Merkezindeki Santorini’de 3600 Yıl Önce Ne Yaşandı?
Ege Denizi’nin ortasında yer alan Santorini Adası, günümüzde “deprem fırtınası” olarak adlandırılan bir sismik hareketlilik ile sarsılıyor. Ancak bu olay, Santorini’nin volkanik tarihinde ilk değil. 3600 yıl önce, M.Ö. 17. yüzyılda gerçekleşen Thera volkanı patlaması, insanlık tarihinin en büyük doğal felaketlerinden biri olarak kayıtlara geçti. Ada, bu patlamadan sonra bugünkü hilal şeklini aldı ve büyük bir kısmı sular altında kaldı.
Santorini’nin Tehlikeli Geçmişi: Thera Patlaması
O dönemde Santorini, Thera adıyla biliniyordu ve ada halkı küçük patlamalar ve art arda gelen depremlerle korku dolu günler yaşıyordu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Coğrafya Bölümü’nden Prof. Dr. Hakan Yiğitbaşıoğlu, Santorini’deki Akrotiri Antik Kenti’nde yapılan kazılarda, adada yaşayan insanların patlama öncesi adayı terk ettiğini düşündüklerini belirtti:
“Orada yaşayanlar, küçük patlamalar nedeniyle adayı terk etme fırsatı bulmuş olabilir. Çünkü hiçbir insan kalıntısına rastlanmadı.”
Volkanın patlamasıyla birlikte devasa kül ve gaz sütunları göğe yükseldi. Dokuz Eylül Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Mahmut Göktuğ Drahor, bu patlamanın dünyadaki en şiddetli volkanik olaylardan biri olduğunu ifade etti:
“Thera volkanı, en üst volkan sınıfında yer alıyor ve uzmanlar bunu ‘en şiddetli patlama’ olarak değerlendiriyor.”
Patlamanın etkisiyle ada çöktü ve kaldera adı verilen devasa su dolu çukur oluştu. Bu süreçte, adanın büyük bir kısmı deniz seviyesinin altına indi.
Tsunami Felaketi ve Ege Kıyıları
Volkanik patlamayla birlikte Santorini çevresindeki deniz suları hızla çöken adanın kalderasına doldu ve büyük bir tsunami oluştu. Bu dalgalar, önce Kiklad Adaları ve Girit’i vurdu. Daha sonra Ege Denizi’ni aşarak Batı Anadolu kıyılarına ulaştı. Prof. Dr. Mahmut Göktuğ Drahor, bu tsunamilerin 10 ila 30 metre arasında dalga yüksekliğine ulaştığını belirtti.
Dalgaların vurduğu kıyılardan biri de günümüz Çeşme’siydi. Ankara Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Vasıf Şahoğlu, Çeşme Bağlararası’nda yapılan kazılarda, 3600 yıl önce gerçekleşen bu tsunaminin izlerine rastladıklarını söyledi. Çeşme Bağlararası’ndaki kazılarda bulunan insan iskeleti, bu felaketin doğrudan kanıtlarından biri olarak kabul ediliyor.
Çeşme Adamı: Thera Tsunamisinin İlk Arkeolojik Kanıtı
Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Yılmaz Selim Erdal, Çeşme Bağlararası’nda bulunan ve literatüre “Çeşme Adam” olarak geçen iskeletin, 25-30 yaşlarında bir erkeğe ait olduğunu belirtti:
“Bu bireyin, tsunami dalgasının yarattığı bir güçle savrulduğunu ve bacağının kırıldığını düşünüyoruz.”
Yapılan radyokarbon testleri, iskeletin Santorini patlamasının yaşandığı döneme ait olduğunu doğruladı. Bu bulgular, Thera tsunamisi nedeniyle yaşamını yitiren ilk insan kalıntısı olarak kayıtlara geçti.
Patlamanın Akdeniz ve Kuzey Afrika’ya Etkisi
Thera patlaması sadece Ege Denizi ile sınırlı kalmadı. Mısır papirüslerinde havanın günlerce karanlık olduğu ve güneşin görünmediği belirtiliyor. Yiğitbaşıoğlu, volkanik küllerin Grönland’dan Kuzey Amerika’ya kadar uzanan geniş bir alanda iz bırakmış olabileceğini söyledi.
Ege’deki göllerde ve Karadeniz tabanında yapılan sondajlarda da bu volkanik kül tabakalarına rastlandı. Bu durum, Thera patlamasının küresel ölçekte bir etkiye sahip olduğuna dair önemli kanıtlar sunuyor.
Santorini’de Tarih Tekerrür mü Ediyor?
Santorini’deki son dönemde yaşanan sismik hareketlilik, bilim insanlarını harekete geçirdi. AFAD’ın “deprem fırtınası” olarak adlandırdığı bu olaylar, adanın yakınlarında bulunan Columbo Yanardağı’nın yeniden faaliyete geçme ihtimalini gündeme getirdi.
Prof. Dr. Hakan Yiğitbaşıoğlu, Columbo Yanardağı’nın Santorini’den daha tehlikeli olabileceğini ifade etti:
“Bugünkü küçük depremler aslında Columbo çevresinde yoğunlaşıyor. Büyük bir patlama olasılığı yüksek.”
Dokuz Eylül Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mahmut Göktuğ Drahor ise bölgede gerçekleşebilecek olası bir volkanik patlamanın Ege kıyılarında tsunamiye yol açabileceğini belirtti:
“Adadaki herkes tahliye ediliyor çünkü kimse ne olacağını bilmiyor. Amorgos Fayı’nın 7.2 ve 7.5 büyüklüğünde depremler üretebileceğini unutmamalıyız.”
Ege Kıyılarında Tsunami Riski Artıyor mu?
Thera patlaması, tarih boyunca Ege kıyılarında büyük yıkımlara yol açtı. Uzmanlar, bu tür sismik hareketliliklerin günümüzde de tsunami tehlikesi yaratabileceği konusunda uyarıda bulunuyor. Ancak bazı uzmanlar, olası bir tsunaminin büyük dalgalar oluşturmayacağını savunuyor.
Bu keşifler, Ege’deki jeolojik hareketliliğin tarihte olduğu kadar günümüzde de yakından izlenmesi gerektiğini gösteriyor. Santorini ve çevresindeki depremler, Ege’nin geleceği için önemli ipuçları sunuyor.
