UCM Üyesi Olmayan İsrail Nasıl Yargılandı?
Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) İsrail ve Hamas liderleri hakkında çıkardığı tutuklama kararları, mahkemenin yargı yetkisinin kapsamı ve sınırları üzerine tartışmaları yeniden gündeme taşıdı. İsrail, UCM’ye üye olmayan bir ülke olmasına rağmen, bu süreçte mahkeme tarafından yargı kapsamına alındı. İşte sürecin ayrıntıları:
UCM’nin Yargı Yetkisi Neye Dayanıyor?
UCM, Roma Statüsü’nü imzalayan 120’den fazla ülkenin taraf olduğu bir kurum olarak insanlığa karşı işlenen suçlar, savaş suçları, soykırım ve saldırı suçlarını kovuşturmak amacıyla kurulmuştur. Ancak İsrail, ABD, Rusya ve Çin gibi bazı ülkeler bu anlaşmayı imzalamamıştır. Buna rağmen UCM, Filistin’in Roma Statüsü’ne 2015 yılında taraf olmasını ve bu kapsamda işlenen suçları incelemeye yetkili olduğunu savunuyor.
Gazze’nin 2007’den bu yana Hamas kontrolünde olmasına rağmen mahkeme, Batı Şeria, Doğu Kudüs ve Gazze’nin Filistin toprakları olarak kabul edilmesi sebebiyle yargı yetkisi bulunduğunu iddia ediyor.
Hamas ve İsrail Suçlamaları
UCM, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant’ı Gazze Şeridi’ndeki çatışmalarda açlığı bir savaş silahı olarak kullanmakla suçladı. Ayrıca Hamas liderlerinden Muhammed Deif, cinayet, işkence, cinsel şiddet ve rehin alma gibi insanlığa karşı suçlarla itham edildi.
BM Güvenlik Konseyi’nin Rolü
Roma Statüsü’ne göre, BM Güvenlik Konseyi, UCM’ye üye olmayan ülkelerle ilgili davaları Lahey’e sevk edebilir. Daha önce Sudan (Darfur) ve Libya bu şekilde mahkemeye sevk edilmiştir. Ancak Konsey’in daimi üyeleri arasındaki gerilimler nedeniyle yeni sevk kararlarının alınması pek olası görülmüyor.
UCM’nin Yetkisi Üye Olmayan Ülkeleri Nasıl Kapsıyor?
UCM’nin yargı yetkisi, Roma Statüsü’ne taraf olan ülkelerle sınırlı değildir. Filistin gibi üye olan ülkeler, kendi topraklarında işlenen suçlar için mahkemeye başvurabilir. Bunun yanı sıra BM Güvenlik Konseyi de herhangi bir ülkeyi UCM’ye sevk etme yetkisine sahiptir.
Rusya’nın üye olmamasına rağmen 2023 yılında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında Ukrayna işgali nedeniyle tutuklama emri çıkarılması bu yetkinin bir örneğidir.
Uygulama Gücü ve Sınırları
UCM, tutuklama emirlerini uygulamak için üye ülkelerin iş birliğine muhtaçtır. Üye devletlerin mahkeme kararlarına uyma zorunluluğu olsa da birçok ülke bu zorunluluğu görmezden gelmiştir. Örneğin, Viktor Orban liderliğindeki Macaristan, Netanyahu’yu davet etmiş ve tutuklama kararını dikkate almayacağını açıklamıştır. Benzer şekilde, Putin de UCM’ye üye olan Moğolistan’ı ziyaret etmiş ancak herhangi bir müdahale ile karşılaşmamıştır.
İsrail ve Hamas Liderlerinin Durumu
Netanyahu ve Gallant hakkında çıkarılan tutuklama emri uluslararası arenada tartışmalara neden olurken, Hamas lideri Muhammed Deif’in durumu ise belirsizliğini koruyor. İsrail, Deif’in öldüğünü iddia etmiş, ancak bu bilgi Hamas tarafından doğrulanmamıştır.
