Economist’e Göre Daron Acemoğlu’na Nobel Getiren Soru: Neden Bazı Ülkeler Zengin, Diğerleri Yoksul?

Daron Acemoğlu ve meslektaşlarının Nobel Ekonomi Ödülü kazanmasına neden olan temel soru, neden bazı ülkeler zenginken diğerlerinin yoksul olduğuydu. The Economist, bu sorunun ekonominin en önemli sorularından biri olduğunu vurguluyor. Acemoğlu, Simon Johnson ve James Robinson’un çalışmaları, bu soruya cevap ararken kapsayıcı ve dışlayıcı kurumların etkisini analiz ediyor ve hükümetlerin niteliklerinin ülkelerin ekonomik kaderini belirlediğini öne sürüyor.

Nobel Getiren Çalışma: Kolonyal Kökenler

Acemoğlu ve arkadaşları, 2001’de yayımladıkları “The Colonial Origins of Comparative Development” başlıklı makalelerinde, kolonyal dönemlerin ülkelerin ekonomik kalkınmasını nasıl şekillendirdiğini inceledi. Bu makale, iktisat tarihinin en çok alıntılanan çalışmalarından biri oldu. Çalışma, kolonilerin dışlayıcı kurumları benimsediği bölgelerde fakirliğin yayıldığını, kapsayıcı kurumlara sahip bölgelerde ise zenginleşmenin arttığını öne sürüyor. Örneğin, tropikal bölgelerde yerleşimcilerin ölüm oranlarının yüksek olması dışlayıcı sistemlerin gelişmesine yol açarken, Kuzey Amerika ve Avustralya gibi bölgelerdeki düşük ölüm oranları, servet paylaşımına dayalı kapsayıcı kurumların gelişmesine zemin hazırladı.

Neden Bazı Ülkeler Yoksul?

Acemoğlu’nun çalışmaları, özellikle Afrika gibi ülkelerin neden yoksul olduğunu anlamaya yönelik önemli bulgular sunuyor. Örneğin, Gana’daki sömürge dönemi sonrası dışlayıcı kurumların varlığını sürdürmesi, ülkenin ekonomik olarak geri kalmasına neden oldu. Yerli elitlerin, sömürgeciler tarafından devralınan bu dışlayıcı sistemleri devam ettirerek, serveti küçük bir kesim arasında paylaştırması Afrika’nın yoksulluğunu açıklayan ana unsurlardan biri olarak gösteriliyor.

Tartışmalar ve Yöntem Eleştirileri

Acemoğlu ve ekibinin kullandığı yöntemler bazı akademisyenler tarafından eleştirildi. Örneğin, Illinois Üniversitesi’nden David Albouy, yerleşimci ölüm oranlarının doğru bir şekilde tahmin edilmediğini öne sürerken, Harvard Üniversitesi’nden Edward Glaeser, ölüm oranlarının sadece kurumlar üzerinden büyümeyi etkilemeyebileceğini savunuyor.

Geleceğe Sağlam Bir Zemin

Eleştiriler ne olursa olsun, Acemoğlu ve meslektaşları, kalkınma ekonomisini soyut modellerden kurtararak daha tarihsel bir bakış açısına yönlendirmeleriyle öne çıkıyor. Onların çalışmaları, neden bazı ülkelerin zengin, diğerlerinin ise yoksul olduğu sorusuna eksiksiz bir yanıt sunamayabilir; ancak bu soruya yanıt arayan gelecek kuşaklar için sağlam bir temel oluşturuyor.